ต้นพิมเสน (Patchouli)

“อย่าเอาพิมเสนไปแลกกับเกลือ” สุภาษิตไทยที่คุ้นเคย ที่หมายถึง อย่าลดตัวไปเกลือกกลั้ว โต้ตอบ หรือทะเลาะกับคนพาลหรือคนที่มีฐานะต่ำกว่า เป็นการไม่สมควร รังแต่จะทำให้เกิดความเสียหาย

เปรียบได้ก็คือพิมเสนเป็นของแพงจะไม่สามารถนำไปแลกกับเกลือที่มีราคาถูกได้ พิมเสนในสมัยก่อนเป็นของหายาก ราคาแพง เพราะใช้เป็นส่วนผสมของน้ำอบ น้ำปรุง เครื่องหอม หรือยา ที่ชาววังหรือผู้มีฐานะใช้เท่านั้น คนทั่วไปไม่สามารถซื้อหามาใช้ได้ง่ายนัก

ต้นพิมเสน หรือ ผักชีช้าง ใบหลม หรือใบอีหรม (ภาคใต้) เป็นพืชสมุนไพรที่อยู่ในตระกูลของสะระแหน่หรือมิ้นท์ ลำต้นตั้งตรง มีลักษณะเป็นพุ่มสูง 2-3 ฟุต เป็นพุ่มคล้ายต้นโหระพา มีดอกเล็กๆ สีชมพูอ่อนหรือสีขาว

พิมเสน เป็นพืชที่ให้กลิ่นหอมและใช้ประโยชน์ได้ทั้งต้น กิ่ง ก้าน ใบ ลำต้น ราก มีน้ำมันหอมระเหยอยู่ทั่วทุกๆ ส่วน การจะได้เกล็ดของพิมเสนก็จะมีกรรมวิธีคล้ายกับการทำเกล็ดการบูร คือนำส่วนของต้นมาทำตามกรรมวิธีให้เกิดการระเหิดจึงเกล็ดพิมเสนออกมา หรือนำมากลั่นเป็นน้ำมันหอมระเหย ที่เรียกว่า น้ำมันพิมเสน (Patchouli essential oil)

ประโยชน์ของพิมเสน

1.ใช้เป็นน้ำหอม เครื่องหอม

2.ผสมกับผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมที่ทันสมัยหอม เช่น ผ้าขนหนู กระดาษผง ซักฟอก น้ำยาปรับอากาศ

3.เป็นประกอบสำคัญของน้ำยาไล่แมลงโดยเฉพาะกับปลวกใต้ดิน

4.พิมเสนแห้งสามารถใช้ป้องกันไม่ให้แมลงไข่บนผ้า ถ้าหั่นเป็นชิ้นเล็กๆใส่ในตู้เสื้อผ้า กลิ่นจะช่วยกำจัดแมลงไม่ให้มารบกวนหรือกัดเสื้อผ้าได้

5.ใช้แต่งกลิ่นของสบู่ ครีมอาบน้ำ ขี้ผึ้งทาปาก

6.ทำเป็นส่วนผสมในตำรับยาหอม นอกจากนี้ยังมีการนำใบแห้ง กิ่งแห้งหั่นเป็นชิ้นเล็ก ใส่ในตู้เสื้อผ้า กลิ่นจะช่วยกำจัดแมลง ที่จะมากัดเสื้อผ้าได้

7.สรรพคุณทางยา ใช้เป็นยาขับเหงื่อ ขับเสมหะ กระตุ้นการหายใจ ใช้เป็นยาทาแก้ปวด

8.ผสมอยู่ในยาหม่อง น้ำอบไทย ให้กลิ่นหอมแบบไทยเดิม บรรเทาอาการบวมจากแมลงสัตว์กัดต่อย แก้ปวดเมื่อย เคล็ดขัดยอก

9.ผสมในยาหอม ทำให้รู้สึกเย็นชุ่มคอ

10.ใบของพิมเสนใช้ทำเป็นชาดื่ม ทำให้ชุ่มคอชื่นใจ

11.ใช้เป็นส่วนผสมในลูกประคบสมุนไพรหรือเพื่ออบสมุนไพร พิมเสนให้กลิ่นหอม บำรุงหัวใจ แก้โรคผิวหนัง แก้พุพอง แก้หวัด ช่วยให้นอนหลับสนิท

ดร. สิปปสินี บาเรย์